مکتب های مینیاتور ایرانی

اگر به آموزش مینیاتور ، مینیاتوریست شدن و آموزش مینیاتور در تهران علاقه دارید مقاله زیر را حتما مطالعه نمایید.

مینیاتور اصیل ترین هنر ایرانی است. به معنای کوچکتر نشان دادن است. مینیاتور نقاشی اصیل ایرانی و چینی است. در این هنر میان چین و ایران اختلافاتی هست و هم اشتراکاتی.

در ایران در زمان بسیار قدیم چون نقاشی کردن واقعیت را توهین به خلقت می دانستند ، مینیاتور به وجود آمد که الهام از طبیعت است و تلفیق با تفکر هنرمند. مینیاتور می تواند تمام طبیعت را در قالبی کوچک به تصویر بکشد.

در مینیاتور اغراق و مبالغه بسیار زیاد است. تصاویر شباهت زیادی با واقعیت ندارند. هنرمند خلاقیت و تجسم خود را خارج از قوانین معمول برای نقاشی کردن واقعیت به تصویر می کشید.

در مینیاتور قدیم رنگ طلایی از اهمیت بسیاری برخوردار بود. رنگ های سنتی در نقاشی ایرانی عبارتند از: شنگرف ، گل اخرا ، گل ماشی ، زعفران ، رنگ زنگاری ، نقره ، طلا ، حنا ، روناس ، حشره قرمز دانه و جوهر پوست انار. رنگ های ترکیبی استفاده نمی شود در این هنر ، البته استاد محمود فرشچیان هم از رنگ های ترکیبی استفاده کرده اند و هم رنگ های پرسپکتیو و آناتومی.

نقاشی مینیاتور به دو سبک قدیم و جدید تقسیم می شود که ما در این مقاله نظری بر مکتب های قدیم خواهیم داشت.

مکتب های مینیاتور قدیم:

مکتب بغداد

خصوصیات :  نقش ها ، شکل جانوران و اشخاص درشت تر نقاشی شده است.

کتاب : کلیله و دمنه به شیوه مکتب بغداد مصور شده است.

مکتب سلجوقیان

مربوط به دوران حکومت سلجوقیان در ایران است. نقاشی چینی را با دید خاص هنری خود تلفیق کرده اند.

خصوصیات : وجود هاله گرداگرد بر سر شخصیتها است ، که به معنی تقدس نیست و برای جدا کردن پیکره از زمینه است. موضوعات بیشتر ادبی است ، نقشها بر روی متن پدید آمده اند و لباسها با گل و گیاه و نقش های سبک اسلیمی تزیین می شدند.

کتاب ها : اندرزنامه ، طب جالینوس ، سمک عیار و الاغانی به شیوه مکتب سلجوقیان مصور شده اند و یکی از قدیمی ترین نسخه های شاهنامه مربوط به دوره سلجوقیان بوده است.

عصر مغول

پس از حمله چنگیز خان مکتب بغداد از بین رفت ، ولی مکتب سلجوقیان در دوره مغول در دسترس بود و به تکامل رسید.

در ابتدای حمله هنر نقاشی به دلیل قتل عام هنرمندان افول پیدا کرد. ولی بعد از چندی مغول ها برای ترویج هنر نقاشی چینی به ایران آوردند ، و سعی کردند تا نقاشی چینی را ترویج کنند. ولی هنرمندان ایرانی بیشتر به انسان و تفکراتی در حالات انسانی پرداختند. و افسانه ها ، اساطیر و شیوه های زندگی الهام بخش آن ها بود.

مکتب شیراز

نخستین نشانه های تصویرگری ایرانی به ظهور رسید. هنر فارس به مرکزیت شیراز مورد حمایت مغولان قرار نگرفت به همین دلیل هنر شیراز به هنر محلی تبدیل شد. بعد از فروپاشی حکومت مغولان توسط تیمور ، مکتب شیراز ادامه یافت.

خصوصیات : رنگ های روشن و نقوش و طراحی ماهرانه پیکرها و قلم گیری ظریف.

کتاب ها : شاهنامه فردوسی ( نسخه کتابخانه دولتی سن پترزبورگ) ، شاهنامه حزین ، شاهنامه ( نسخه کتابخانه توپقاپو سرای استانبول ) ، شاهنامه ( نسخه کتابخانه سلطنتی قاهره ) ، شاهنامه وزیر قوم الدین و مونس الاحرار نوشته محمد بدرجامی به شیوه مکتب شیراز مصور شده است.

مکتب هرات

در دوران تیموریان با وجود خشونت ها و ویرانی هایی که رخ داده بود. این هنر به خوبی توانست ترقی کند. اما با حمله ازبک ها رشدش متوقف شد. شاهزاده بایسنقر میرزا و پدرش شاهرخ از طرفداران مکتب هرات بودند.

خصوصیات : واقع گرایی در ترسیم ، ترکیب بندی های متقارن و غیر متقارن ، استفاده بیشتر از رنگ آبی ، ریزه کاری معماری ، تنوع رنگی در قلم گیری.

کتاب ها : مرقع گلشن ، شاهنامه محمد جوکی ، بوستان سعدی ، کلیله و دمنه بایسنقری ، شاهنامه بایسنقری ، دیوان میر علیشیر نوایی و هشت بهشت به کتب هرات مصور شده است.

مکتب تبریز دوم ( صفوی )

شاه اسماعیل کارهای مهمی انجام داد از جمله برگزیدن تبریز به عنوان پایتخت و بردن کمال الدین بهزاد به تبریز و منصوب کردن او به سمت کلانتر کتابخانه می توان نام برد.

خصوصیات : وجود علامت یا شکلی شبیه میله کوچک قرمزی است که بر روی عمامه ها نقش شده است ، آسمان لاجوردی ، طرح های پر از حرکت و جنبش و رنگ های درخشان.

کتاب ها : شاهنامه فردوسی و خمسه نظامی به مکتب تبریز مصور شده است.

مکتب قزوین

بعد از انتقال پایتخت از تبریز به قزوین شکل گرفت.

خصوصیات : اندام جوانان ظریف ، چهره ها به صورت سه رخ ( تمام رخ دیده نمی شود. ) ، موضوعات طبیعی و حقیقی وجود دارد ، تزیینات و ریزه کاری ها کم شده ، تک چهره ها به شدت رواج یافتند و شاهزادگان بیشتر تصویر شده.

کتاب ها : معراج نامه ، شاهنامه قوام ابن محمد شیرازی و شاهنامه ناتمام شاه اسماعیل دوم به مکتب قزوین مصور شده است.

مکتب اصفهان

در دوران شاه عباس و انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان و با افزایش روابط سیاسی و تجاری با کشورهای اروپایی و هندوستان برخی خصوصیات نقاشی غرب به ایران راه یافت.

خصوصیات : استفاده کمتر از رنگ ها ، پس زمینه هایی با چند شاخ و برگ ، ترسیم خطی و مقداری ابر بدون رنگ آمیزی ، رونق چهره سازی و توجه به طراحی اندام انسان ها و رعایت بیش تر در شبیه سازی.

کتاب ها : ابومسلم نامه و عالم آرای شاه اسماعیل به مکتب اصفهان مصور شده است.