تذهیب حرفه‌ای؛ هنر طلایی در طراحی کتاب و قرآن

تذهیب حرفه‌ای یکی از هنرهای قدیمی، سنتی و مهم ایرانی اسلامی است که جایگاه ویژه‌ای را در تاریخ و فرهنگ ایران دارد. این هنر در تزیین حاشیه صفحات انواع کتب خطی، برای زیباتر کردن آن‌ها کاربرد دارد‌. تذهیب قرآن اهمیت بسیاری در جهان اسلام دارد و نمادی از احترام به متون الهی شناخته می‌شود. از این رو، در تذهیب با استفاده از طلا و رنگ‌های درخشان، جلوه فوق‌العاده‌ای به کتب الهی از جمله قرآن داده می‌شود. در ادامه، با آموزشگاه طرحستان همراه باشید تا با تذهیب حرفه‌ای آشنا شویم.

معرفی تذهیب و تاریخچه آن

واژه تذهیب در لغت به معنای طلاکاری یا زراندود است. این واژه از کلمه عربی ذهب به معنای طلا گرفته شده است. ممکن است این سوال در ذهن شما به وجود آمده باشد که هنر تذهیب چیست و از کجا آمده است؟ هنر تذهیب، یک هنر خلاقانه و ترکیبی از طراحی، رنگ‌آمیزی و طلاکاری انواع نقوش می‌باشد. هدف از تذهیب نیز افزودن زیبایی و جلال به انواع کتب از جمله قرآن، کتب مذهبی، تاریخی، دیوان اشعار، کتب فرهنگی و … می‌باشد. تاریخچه هنر تذهیب به دوران ایران باستان و ساسانیان باز می‌گردد. با ورود اسلام به سرزمین ایران، تذهیب به اوج خود رسید. در دوره‌های تیموری و صفوی، توجه ویژه‌ای به تذهیب شد و قرآن‌های نفیسی تذهیب شدند. ترکیب تذهیب با هنر تزئینی ایرانی مانند نگارگری و خوش‌نویسی، باعث آراستن کتاب‌ها و خلق آثار جذاب و چشم‌نواز شد.

جایگاه تذهیب حرفه‌ای در کتاب و قرآن

همان‌طور که گفتیم، پس از ورود اسلام به ایران، تذهیب قرآن و کتب مذهبی مورد توجه هنرمندان قرار گرفت و جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. نمونه‌ای از تذهیب قرآن، به زمان صفوی بازمی‌گردد. در آن دوران، تذهیب به کمال رسید و نمونه‌های خارق‌العاده‌ای از تذهیب قرآن و کتب مذهبی خلق شدند. امروزه، این قرآن‌ها در موزه‌ها نگه‌داری می‌شوند. هنرمندان با تذهیب قرآن با نهایت احترام به این کتاب الهی، صفحات آن را طوری مزین و زیبا می‌کردند که درخور کلام خداوند باشد. بنابراین، این هنر جایگاه ارزشمندی را در زیبایی متون الهی و مذهبی پیدا کرد. علاوه بر قرآن، آثار دیگری از جمله اشعار حافظ، سعدی و نظامی نیز با نقوش تذهیب، با انواع نقش‌ها و رنگ‌ها تزئین می‌شدند.

معرفی کاربردهای تذهیب

امروزه، تذهیب به کتاب و قرآن محدود نیست و مورد توجه هنرمندان بسیاری قرار گرفته است. علاوه بر تذهیب قرآنی، تکنیک‌های سنتی با طراحی مدرن ترکیب شده‌اند و آثار نوآورانه‌ای را خلق می‌کنند. از جمله کاربردهای تذهیب:

تابلوهای خوش‌نویسی

بسیاری از خوش‌نویسان، آثار خوش‌نویسی خود را با نقوش تذهیب تزئین و زیبا می‌کنند. این تابلوهای خوش‌نویسی خاص و چشم‌نواز هستند.

صنایع دستی و تزئینی

امروزه، از هنر تذهیب و نقش‌های سنتی برای تزئین ظروف، کاشی‌کاری، جعبه‌های چوبی و حتی جواهرات استفاده می‌شود‌

طراحی جلد کتاب

استفاده از نقش‌های تذهیب در طراحی جلد کتاب‌ها و محصولات فرهنگی نیز به چشم می‌خورد. این باعث می‌شود که این کتب و محصولات مورد توجه علاقه‌مندان به تذهیب و نقوش آن قرار گیرد.

طراحی دیجیتال و گرافیک

امروزه، استفاده از نرم‌افزارهای طراحی افزایش بسیاری پیدا کرده است و هنرمندان طراحی دیجیتال از نقوش تذهیب در طراحی پوسترها، طراحی وب‌سایت، کارت‌های تبلیغاتی و تبریک و حتی در تبلیغات استفاده می‌کنند.

ابزارهای تذهیب حرفه‌ای

تذهیب هنری است که ظرافت بسیاری دارد و هنرمندان با صبر، مهارت و استفاده از ابزارهای تخصصی به خلق آثار جذاب و تزئین کتب می‌پردازند. شناخت ابزارها نخستین گام در آموزش تذهیب و بود به دنیای این هنر می‌باشد. ابزارهای ضروری تذهیب شامل موارد زیر هستند:

قلموهای مخصوص تذهیب

قلمو نخستین ابزار در هنر تذهیب است. قلموهای مخصوص تذهیب ریز و ظریف هستند و به طور خاص برای تذهیب طراحی شده‌اند. استفاده از این نوع قلموها به هنرمندان کمک می‌کند تا خطوط و نقش‌های تذهیب را با دقت بیشتری خلق کنند. قلموهای مخصوص تذهیب در سایزهای متنوعی از کوچک تا بزرگ برای ایجاد خطوط در بازار وجود دارند.

رنگ‌ها و مواد رنگی

رنگ‌های نقش مهمی را در هنر تذهیب ایفا می‌کنند. این رنگ‌ها شامل رنگ‌های گیاهی مانند پوست گردو، برگ حنا، چای، رنگ‌های معدنی مانند طلا، نقره، لاجورد، سرنج، زرنیخ و رنگ‌های شیمیایی مانند رنگ روغن، آب‌رنگ و گواش می‌باشد. رنگ‌های استفاده شده در تذهیب باید کیفیت بالایی داشته باشند و جلوه‌ای اصیل را به آثار تذهیب دهند. در گذشته، استفاده از رنگ‌های طبیعی به دلیل افزایش حس سنتی و اصالت، محبوبیت بسیاری داشت.

طلا و نقره

طلا، مهم‌ترین عنصر در هنر تذهیب به شمار می‌رود و به صورت ورق طلا یا طلای کوبیده شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این باعث می‌شود که آثار جلوه‌ای درخشان داشته باشند و نقوش براق‌تر و زیباتر به نظر برسند. در برخی موارد نیز از نقره استفاده می‌شود.

خط‌کش، پرگار و شابلون هندسی

علاوه بر ابزارهای فوق، خط‌کش و شابلون‌های هندسی نیز برای اندازه‌گیری دقیق و ایجاد طرح‌های متقارن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پرگار نیز برای طراحی تذهیب سنتی کاربرد دارد.

بوم یا کاغذ مناسب تذهیب

در هنر تذهیب، از کاغذهای مخصوص با کیفیت بالا، جنس ضخیم و بافت نرم استفاده می‌شود. این کاغذها با جذب بالای رنگ و مقاومت در برابر رطوبت، جلوه بهتری به آثار می‌دهند. هنرمندان تذهیب علاوه بر کاغذهای مخصوص، از بوم‌های پارچه‌ای بزرگ نیز استفاده می‌کنند.

دوره آموزش تذهیب در آموزشگاه طرحستان

همان‌طور که گفتیم، امروزه تذهیب مورد توجه هنرمندان معاصر نیز قرار گرفته است. آموزشگاه طرحستان دوره آموزش حرفه‌ای تذهیب را برای علاقه‌مندان به این هنر برگزار می‌کند. سرفصل‌های آموزش تذهیب در آموزشگاه تذهیب شامل تعریف تذهیب و اصول اولیه آن، طراحی اسلیمی و ختایی و آشنایی با آن‌ها، آشنایی با پیچش ساقه‌ها و سوار کردن گل‌ها روی آن، طراحی و دست‌ورزی برای قلم گیری، روش قلم گیری، آشنایی با رنگ، ساخت رنگ، روش ترلینگ‌کشی، روش رنگ‌گذاری، آشنایی با شمسه ولچک و حاشیه، آشنایی با گره، روش پرداز زدن و اجرای کار رنگی می‌باشد. این دوره‌ها از سطوح مبتدی آغاز می‌شوند و هنرجویان با توجه به سطح مورد نظر خود، در کلاس‌ها حضور پیدا می‌کنند. تمامی کلاس‌ها نیز توسط اساتید مجرب آموزش داده می‌شوند و پس از اتمام دوره، مدرک معتبر آموزشگاه طرحستان به آن‌ها ارائه‌ می‌شوند.

کلام آخر

تذهیب حرفه‌ای ریشه در سنت‌های کهن ایرانی دارد و در عصر حاضر نیز به این هنر توجه ویژه‌ای می‌شود. تذهیب پلی میان تاریخ و مدرنیته است و امروزه شکل تازه‌ای به خود گرفته است. حفظ و گسترش هنر تذهیب می‌تواند پیوند ارزشمندی میان نسل‌های گذشته و آینده ایجاد کند. در این مقاله از آموزشگاه طرحستان، با هنر تذهیب، کاربردهای آن و ابزارهای تذهیب آشنا شدیم. اگر علاقه‌مند به این هنر هستید، می‌توانید با کارشناسان طرحستان تماس بگیرید و از مشاوره رایگان ما بهره‌مند شوید.