مفهوم رنگ در مکتب نگارگری هرات

رنگ به عنوان یک مفهوم و نماد محسوب می‌شود که در میان مردم ایران نیز سابقه‌ای دیرینه دارد. در هنر اسلامی الگوهای رنگ از ارزش بسیار بالایی برخوردارند. طبق دیدگاه صاحب‌نظران و بزرگان، رنگ‌هایی که در مکتب هرات مورد استفاده قرار گرفته‌اند، بی‌نهایت ارزشمند هستند. در واقع این رنگ‌ها بیان‌کننده معانی و مفاهیم بسیار زیادی هستند.

یکی از پیشتازان مکتب نگارگری هرات، کمال‌الدین بهزاد است که از زیباترین آثار او می‌توان به نگاره یوسف و زلیخا اشاره کرد. در این نگاره رنگ‌های متنوعی مشاهده می‌شود که هر یک از آن‌ها مفهوم خاصی را تداعی می‌کنند.

در این مقاله مایل هستیم مفهوم رنگ در مکتب هرات را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم. برای کسب اطلاعات بیشتر تا پایان همراه ما باشید.

مفهوم رنگ

پیش از این که مفهوم رنگ در مکتب هرات را مورد بررسی قرار دهیم و خصوصیات آن را بیان کنیم ابتدا رنگ‌های اصلی و مکمل را معرفی خواهیم کرد.

علت ایجاد مفهوم رنگ در مغز انسان، عدم برابری نور دریافت شده در سلول‌های دریافت‌کننده چشم خواهد بود. اگر طول موج‌های نور مرئی طی چند ثانیه از یک ماده عبور کند و یا جذب شود آن ماده را رنگی می‌خوانند و آن‌ها را به دو دسته تقسیم می‌کنند که عبارتند از:

• رنگ‌های اصلی: به طور کلی رنگ‌های اصلی از رنگ آبی، قرمز و زرد تشکیل می‌شود و از ترکیب کردن سایر رنگ‌ها نمی‌توان آن‌ها را تولید کرد.
• رنگ‌های مکمل: رنگ‌های مکمل از ترکیب رنگ‌های اصلی به دست می‌آیند.

به تاثیراتی که رنگ‌ها روی روح و روان انسان‌ها دارند روانشناسی رنگ می‌گویند.

مطابق با تصویر فوق می‌توان گفت رنگ‌ها دارای ۳ نوع ماهیت روانشناختی، فیزیکی و فیزیولوژی هستند که هر یک از آن‌ها تعاریف متفاوتی دارند.

مفهوم رنگ در مکتب هرات نیز ریشه در روانشناسی رنگ دارد، زیرا رنگ یکی از سریع‌ترین روش‌هایی است که با استفاده از آن می‌توان پیام خاصی را منتقل نمود.

همان گونه که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید در واقع رنگ‌ها با احساسات انسان‌ها رابطه مستقیمی دارند و به همین علت است که شما می توانید زیبایی آن را در آثار نگارگری هرات به وفور مشاهده کنید.

مکتب هرات

این مکتب، دوره‌ای از نگارگری است که در آن ایام دوره شاهرخ و تیموری آغاز گردید. آشکار شدن پیشرفت هنر خاندان تیموری در هرات بوده است. در زمان حاکمیت شاهرخ، هرات به یک مرکز گسترده برای فعالیت هنرمندان تبدیل شد، همچنین در آن زمان روابط تجاری و فرهنگی نیز گسترش چشمگیری داشت.

شاهرخ دستور تشکیل مکتب نگارگری در هرات را صادر نمود و این منطقه توانست به بزرگترین مرکز نگارگری در عصر تیموری تبدیل شود. بعد از شاهرخ شخصی به نام بایسنقر میرزا به مدت ۲۰ سال حاکمیت هرات را بر عهده داشت که در این مدت نیز تمامی هنرمندان را در این منطقه گرد یکدیگر جمع کرد.

در همان ایام مفهوم رنگ در مکتب هرات شدت بیشتری گرفت و بسیاری از هنرمندان توانستند اطلاعات و علوم خود را به سایر کشورها همچون هند نیز منتقل نمایند. با گذشت زمان هنرمندان تلاش می‌کردند که در مسیر خلاقیت و نوآوری قرار بگیرند و به سوی آینده حرکت کنند.

بیشتر بخوانید: مکتب های مینیاتور ایرانی

اهمیت رنگ در مکتب هرات

زیبایی رنگ‌ها اولین نکته‌ای است که با تماشای نگاره‌های ایرانی می‌توان به آن پی برد.

مهمترین وجه تمایز بین آثار نقاشان ایرانی و هنرمندان چینی و غربی درخشش رنگ‌های مرئی است.

در آثار نگارگری ایران تمامی پدیده‌ها با رنگ اصلی آن‌ها نمایش داده می‌شد تا تاثیر آن‌ها بر مخاطبان بیشتر باشد. از جمله رنگ‌هایی که در نگارگری ایران و در ابتدای قرن هفتم هجری مورد استفاده قرار می‌گرفتند عبارتند از:

• آبی روشن
• ارغوانی متمایل به آبی
• جگری خام
• زرد رنگ پریده
• طلایی کدر سنگین متمایل به رنگ خاکستری

در دوره ایلخانی گستردگی رنگ‌آمیزی افزایش یافت، به گونه‌ای که بیشترین میزان تمرکز هنرمندان روی رنگ‌های ترکیبی بود.

در ایام ایلخانی رنگ‌های گرم توانستند جایگزین رنگ‌های سرد شوند و چنان تعادل و زیبایی را ایجاد نمودند که چشم‌ها را خیره می‌کردند.

مفهوم رنگ در مکتب هرات بسیار گسترده است، زیرا شما می‌توانید رنگ‌هایی درخشان، زیبا و همراه با جزئیات را در آثار این مکتب تماشا کنید که در شخصیت‌پردازی چهره‌ها نیز نقش بسیار مهمی دارند.

خصوصیات نگاره‌های مکتب هرات

از مهمترین خصوصیات مکتب هرات و نگاره‌های آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• نگاره‌های این مکتب از ظرافت فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند.
• سرزندگی و تحرک را می‌توان در آثار و نقاشی‌های این مکتب به وضوح مشاهده کرد.
• عمده‌ترین رنگ پس زمینه در نقاشی‌های این مکتب، فیروزه‌ای متمایل به آبی و سبز است.
• معمولاً در نگاره‌های مکتب هرات رنگ‌های درخشان به وفور قابل مشاهده است.
• استفاده اندک از رنگ قرمز و کاربرد گسترده رنگ قهوه‌ای و تاثیرگذاری بی‌نظیر رنگ‌های سیاه و سفید از دیگر خصوصیات این مکتب خواهد بود.
• تزئین قالی در نگار‌ه‌ها را می‌توانید با زیبایی هر چه تمام‌تر مشاهده نمایید.
• ترکیب معماری و نقاشی در این سبک را به وضوح می‌توان تشخیص داد.

نتیجه‌گیری

رنگ یک نماد است و هر یک از رنگ‌ها مفهوم خاصی را به مخاطب منتقل می‌کنند. مفهوم رنگ در مکتب هرات بسیار گسترده بوده و هنرمندان هر یک از رنگ‌ها را جهت بیان مفهوم خاصی مورد استفاده قرار داده‌اند.

به منظور آشنایی بیشتر با مفهوم رنگ در مکتب هرات می‌توانید در دوره نگارگری آموزشگاه طرحستان شرکت کنید.

هنگام آموزش مینیاتور در مجموعه طرحستان به نقاشی ایرانی با سبک معاصر پرداخته می‌شود. از آنجایی که در پایان دوره، این مرکز به هنرجویان خود مدرک معتبر ارائه می‌کند همه ساله افراد زیادی متقاضی شرکت در دوره‌های آموزشی این مجموعه هستند.

در هنگام آموزش نگارگری و مینیاتور سرفصل‌های گوناگونی بیان می‌شود که یکی از برترین آن‌ها تاریخچه نگارگری ایران و مفهوم رنگ در مکتب هرات است. این دوره طی ۱۸ جلسه ۲ ساعته برگزار می‌شود. به منظور ثبت‌نام در دوره و کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی با کارشناسان آموزشگاه طرحستان تماس بگیرید.

سوالات متداول

• تفاوت رنگ های اصلی و مکمل چیست؟ رنگ‌های اصلی که شامل آبی، قرمز و زرد می‌شود را نمی‌توان از ترکیب دیگر رنگ‌ها به دست آورد، اما‌ رنگ‌های مکمل از ترکیب رنگ‌های اصلی، حاصل خواهند شد.
• مکتب هرات از چه زمانی آغاز گردید؟ مکتب هرات دوره‌ای از نگارگری است که در دوره شاهرخ و تیموری آغاز گردید.